سیستم های پرداخت الكترونیكی، یكی از بخش‌های اساسی تجارت الكترونیكی است كه نقش تامین اعتبار و جابه‌جایی وجه را بر عهده دارد.گونه‌های جدید این سیستم‌ها توان جابه‌جایی وجه نقد از یك كاربر به كاربر دیگر و بازاریابی و فروش را نیز دارد.
از آنجا كه قوانین حاكم بر این سیستم‌ها با قوانین و روش‌های متعارف در بانكداری سنتی تفاوت‌های بسیاری دارد، در این مقاله روش‌ها و شیوه كاركرد این سیستم‌ها را خواهیم شناخت تا به شناخت بانكداری الكترونیكی و به‌دنبال آن تجارت الكترونیكی، برسیم.
انواع كارت‌های الكترونیكی
كارت‌هایی كه به‌جای پول به‌كار می‌روند، به ۳ دسته تقسیم می‌شود:
۱-كارت اعتباری
بانك صادركننده این نوع كارت، اعتبار آن را با توجه به انواعشان تا نزدیك به ۵۰،۰۰۰ دلار قبول می‌كند. حتی در صورتی که دارندگان این كارت در حسابشان پولی نداشته باشند، می‌توانند تا اعتباری مشخص، خرید كرده یا مبلغ خود را دریافت كنند اما میبایست تا زمانی مشخص تسویه حساب کند. معمولا مشتری باید کارمزدی معادل به ۲ درصد ماهانه جهت اعتبار خرج‌شده پرداخت كند.
۲-كارت بدهی
این كارت، اعتبار ندارد، بلكه همانند حساب جاری، دارنده آن، مبلغ موجود در حسابش را از راه‌های گوناگون – مانند دستگاه‌های خودپرداز یا فروشگاه‌های الكترونیكی – خرج می‌كند. مشتری پس از استفاده از موجودی می‌تواند با واریز وجه به حساب خود، دوباره از كارتش استفاده کند.
ملی كارت یا دیگر كارت‌هایی كه بانك‌های ایرانی صادر می‌كنند، از این گونه هستند كه البته تنها در دستگاه‌های خودپرداز یا شعبه‌های ویژه پذیرفته میشوند. به تازگی، سیستم پرداخت ایران نیز اقدام به ارایه سرویس پرداخت ریالی كرده است كه توانایی‌های دیگری هم داشته باشد.۳
۳. كارت از پیش پرداخت شده
این كارت هم مانند كارت بدهی است با این تفاوت كه دیگر امكان شارژ آن وجود ندارد. در واقع همانند كارت تلفن، می‌توان از آنها برای خرید در اینترنت یا موارد دیگر استفاده كرد.
فرایند پرداخت چگونه است؟
با توجه به انبوه شركت‌های صادر كننده كارت و شمارش كارت‌های صادر شده و مراكز پذیرش آنها و نیز مسایل امنیتی، شبكه‌ای كه به مبادله اطلاعات بانكی در جهان بپردازد، اهمیت ویژه‌ای دارد.
بانك‌ها و دیگر موسسات به علت نبود سیستم‌ها و روش‌های امنیتی ،مجبورر به ایجاد ارتباطی محرمانه و اختصاصی میان مراكزشان بودند و این كار، علاوه بر هزینه بالا، مشكلات ویژه خود را داشت. با پیشرفت اینترنت و پیدایش روش‌های رمزنگاری و رفع مشكلات متداول مربوط به IP و به‌كارگیری VPN، از اینترنت به‌عنوان بستری برای انتقال اطلاعات بانكی نیز استفاده شد.
در سیستم‌های امروزه، شركت‌های مطرح همچون ویزا و مستركارت نیز با معرفی دروازه‌های جدید و بر مبنای اینترنت، سرویس‌هایش را بیشتر در اختیار پایانه‌های پرداخت بر بستر اینترنت و با پروتكل‌های استاندارد ارایه می‌كنند.
بخش های فرایند پرداخت
۱. دریافت اطلاعات كارت و مشتری
دریافت اطلاعات بسته به‌نوع پایانه و تراكنش انجام می‌گیرد.
۲. بررسی وضعیت حساب مشتری
اطلاعات دریافت‌شده به پایانه پرداخت فرستاده می‌شود و پایانه بعد از پیدا کردن بانك صادركننده، صحت اطلاعات و وضعیت حساب مشتری را بررسی می‌كند.
۳. تكمیل فرآیند فروش
نتیجه بررسی به فروشنده، سیستم الكترونیكی فروش و یا دستگاه خودپرداز برمیگردد و در نهایت عملیات درست انجام می‌شود.
پایانه پرداخت
۱. دستگاه های POS:
دستگاه‌های متداول پردازش كارت اعتباری با نام POS كه شامل دستگاه كارتخوان، چاپگر و نمایشگری كوچك است ، برای استفاده در فروشگاه‌ها طراحی و درست شده است. این دستگاه‌ها، پس از دریافت اطلاعات كارت از دستگاه ، از روش خطوط تلفن یا اینترنت با مركز مرتبط ارتباط گرفته، مشخصات مشتری و شرایط حساب وی را بررسی و در صورت نیاز فاكتور یا رسیدی برای تایید تراكنش چاپ می‌كنند.
ایرادات استفاده از دستگاه‌های pos ، اختصاصی بودن و هزینه بالای ساخت و نگهداری آنها است.
در روش دیگر، پردازش بوسیله یك دستگاه كامپیوتر معمولی به‌همراه یك دستگاه كارتخوان آنلاین انجام می‌شود و اطلاعات از كارتخوان گرفته شده، به برنامه‌ای ویژه فرستاده می‌شود. و این برنامه اطلاعات كارت مشتری را از طریق اینترنت به پایانه پرداخت می‌فرستد و سپس دستور‌های لازم را اجرا می‌كند.
۲. دستگاه خودکار پرداخت:
این دستگاه‌ها نیز پس از دریافت اطلاعات کارت از دستگاه کارت‌خوان ، اطلاعات کارت و شماره رمز دریافت شده را بوسیله شبکه مجزا به بانک صادرکننده می‌فرستد و در صورت تایید، مبلغ را به مشتری می‌پردازد.
۳. فروشگاه‌های آنلاین:
فروشگاه‌های آنلاین ، بر پایه شیوه دریافت و ارتباط با پایانه پرداخت، به دو دسته تقسیم میشوند که می‌توان آنها را ارتباط میان سروری و ارتباط وبی شمرد.
در ارتباط میان سروری، اطلاعات کارت در سایت فروشگاه دریافت شده، برای تایید به پایانه فرستاده می‌شود، در حالی‌که در ارتباط وبی، اطلاعات مشتری در هنگام تسویه حساب به سایت پایانه منتقل شده، پس از انجام تراکنش، نتیجه برای ادامه روند خرید، به سایت فروشگاه باز می‌گردد.
از آنجاکه کاربران گوناگونی، سیستم‌های پرداخت الکترونیکی را به‌كار می‌برند، این سیستم‌ها استاندارهای جهانی و پذیرفته شده‌ای دارد و همه بانک‌ها، موسسات مالی، پایانه‌های پرداخت، از روندی یکسان پیروی میکنند.
صادرکننده در این سیستم‌ها، همواره حساب مشتری را چک میکنند و در هنگام خرید، اعتبار او را تایید یا رد می‌کند. در واقع طرف حساب فروشنده، پایانه پرداخت و طرف حساب پایانه پرداخت، صادرکننده کارت است. احتمال آن وجود دارد كه بانک اعتبار شخصی که در حسابش به اندازه کافی موجودی ندارد را تایید کند، که در این حالت، بانک موظف به تسویه حساب در مهلت مقرر است و سپس صادرکننده با قوانین داخلی خود با مشتری تسویه حساب خواهد کرد.
چه كارهایی بر روی حساب‌ها انجام می‌گیرد ؟
۱. تایید هویت:
اولین مرحله از فرآیند پردازش، تایید هویت است. در این مرحله، پایانه پرداخت، پس از تشخیص صادركننده كارتبا استفاده از شماره کارت اطلاعات دریافت شده را به آن می‌فرستد و اقدام به ثبت اولیه عمل برداشت می‌كند.
۲. ابطال:
در صورتی که نیاز باشد كه ثبت اولیه از بین بروذ از این تراكنش استفاده می‌شود.
۳. تسویه :
این تراكنش برای تكمیل تراكنش پیشین انجام می‌شود. در اینجا تراكنشی كه ثبت اولیه شده، تبدیل به ثبت نهایی می‌گردد و مبلغی – پس از كسر از حساب مشتری – به حساب بازرگانی فروشگاه واریز می‌شود.
۴. استرداد:
بعد از ثبت نهایی یك تراكنش، شاید نیاز باشد كه مثلا به‌علت باز گرداندن كالا ، وجه به‌حساب مشتری بازگردد. این تراكنش، می‌تواند مبلغی را از حساب بازرگانی فروشگاه كسر كرده، به حساب مشتری واریز كند.
در پاسخ به هر كدام از این تراكنش‌ها، پایانه جواب‌هایی باز می‌گرداند كه با توجه به‌نوع پایانه متفاوت هستند.
هرینه‌های این سیستم چگونه است؟
برخلاف سیستم‌های سنتی بانكداری، با توجه به هزینه‌های شبكه‌های ایمن بینالمللی و ایجاد ارتباط همیشگی بین مراكز صدور و پردازش، اغلب هزینه‌های استفاده از این روش پرداخت، بالاتر از روش‌های دیگر است.
بخش های هزینه‌های به‌كارگیری این سیستم چیست؟
▪ جریمه: اگر صاحب‌حساب در برابر پرداختی اعتراض داشته باشد و فروشگاه اسناد كافی ارایه نكند، بانك صادر كننده اجازه دارد که مبلغ برداشت شده را از حساب فروشگاه كم كند. در این حالت، برای جریمه‌كردن فروشگاه و نیز تسویه هزینه‌های تراكنش‌های انجام شده، مبلغی هم از فروشگاه دریافت می‌شود.
▪ هزینه افتتاح یا بستن حساب: افتتاح و بستن حساب در برخی از موارد شامل هزینهای است، كه یك بار دریافت می‌شود.
▪ نرخ كارمزد: برای هر مبادله انجام شده، درصدی از آن به‌عنوان هزینه تراكنش كم شده، در اختیار پایانه پرداخت قرار می‌گیرد.
▪ هزینه تراكنش: با توجه به هزینه‌های ثابت انجام هر تراكنش، پایانه هزینهای برای هر تراكنش دریافت می‌كند.
▪ هزینه بازپرداخت: در صورت باز گرداندن تراكنش، هزینهای برای بازپرداخت، بابت چند تراكنش ، گرفته می‌شود.
قوانین این سیستم ها چیست؟
۱. همیشه حق با مشتری است!
پس از پرداخت، مشتری در فاصله زمانی طولانی پس از دریافت صورت حساب، حق دارد كه نسبت به برداشت‌های انجام شده از حسابش اعتراض كند. در این حالت از نظر سیستم حق با مشتری است و پول از حساب فروشگاه به‌حساب مشتری باز می‌گردد. اگر فروشگاه مدارك كافی برای درستی برداشت ارایه كند، آنگاه این حق از مشتری صلب خواهد شد.
۲. فروشگاه باید برای دریافت پول بدین روش ضمانت بدهد!
در این سیستم فروشگاه برای آن‌كه از این سیستم وجه كالاها را دریافت كند، باید ضمانتی ارائه بدهد. با توجه به قانون اول، اما امكان دارد فروشگاه به‌طور غیر مجاز از حساب مشتریان پول برداشت كرده باشد، که در این صورت تا ۶ ماه امكان بازپرداخت وجه پردازش شده به مشتریان وجود دارد.
سیستم‌های ایرانی چگونه کار میکنند؟
در ایران به‌علت تحریم‌های آمریكا، شركت‌های بینالمللی از ارایه سرویس كارت‌های اعتباری به ما خودداری می‌كنند همچنین به دلیل فرسودگی شبكه بانكی، امكان ارایه سرویس داخلی مناسب به مشتریان میسر نمیباشد.
سیستم‌های ارزی چگونه کار میکنند؟
CCNOW از دیر باز در این زمینه به فعالیت می‌پرداخته است. این شركت با ارائه یك سیستم سبد خرید و تسویه‌حساب از سال‌های گذشته سرویس‌دهی به فروشگاه‌های ایرانی و خارجی را انجام می‌داده است. از مهم ترین مشکلات آن نبود ارتباط مستقیم سیستم فروشگاهی با این سایت و هزینه‌های بالای آن و همچنین عدم ارسال مستقیم وجه پردازش شده میباشد.
از اینکه نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان میگذارید از شما متشکریم.
